زنان افغانستان از دسته شیر زنان جهان
هستند که با وجود فشارهای زیاد اجتماعی و تبعیض جنسیتی توانسته اند چه در خانه به عنوان مادر و زنانی
که در خانه کارهایی مانند : گلیم بافی دست دوزی و غیره و چه در جامعه دستاورد های
زیادی داشته باشند. افغانستان کشوری بوده که زنان قهرمانی در این سرزمین زندگی و
مبارزه کرده اند مانند: رابعه بلخی ، عايشه درانی ، نازو انا، زرغونه انا، مخفی
بدخشی، حنظله بادغيسی و تعداد زیاد دیگری که ذکر اسمشان از حوصله ی این مقاله خارج
است در خود پرورانده است.
پیشرفت و آزادی زنان افغان در زمان امیر حبیب الله خان در سالهای ۱۹۱۹ تا
۱۹۲۹ با ارایه ی این طرح از سوی محمود طرزی آغاز شد. این طرح باعث شد زنان
توانستند در مجالس مهم دولتی حضور یابند. ملکه ثریا دختر محمود طرزی و همسر امان
الله خان نماد یک زن آزاده در تاریخ معاصر افغانستان است. ملکه ثریا نخستین زنی
است که در تاریخ معاصر افغانستان در مراسم حکومتی بدون پوشش اسلامی " چادر و
روسری " اشتراک ورزید. وی بار اول همراه با همسران وزیر دفاع و وزیر خارجه
حکومت وقت،در مراسم جشن استقلال شرکت کرد. این جشن در ۲۸ اسد سال ۱۲۹۸ هجری
خورشیدی مصادف با سال ۱۹۱۹ میلادی برگزار شد. از اینجا راه برای پیشرفت زنان افغان
و مشارکتشان در محافل سیاسی و رشد زنان در اجتماع شروع شد. در سال ۱۹۲۱ مدارس
دخترانه شروع به فعالیت و آموزش برای دختران از سن ۶ سالگی تا ۱۱ سالگی به گونه ی
اجبار از سوی دولت در نظر گرفته شد. یک سال بعد آن نیز تعدادی از دختران افغان
برای تحصیل به خارج از کشور فرستاده شدند. به نقل از تاریخ نویسان در سال ۱۹۲۹
زمانی که امیر حبیب الله کلکانی به قدرت رسید و ۹ ماه حکومت کرد تمام دستاورد زنان
بر باد رفته، محروم از حضور در اجتماع و دوباره خانه نشین و مجبور به رعایت حجاب اسلامی شدند. در دوران
حکومت نادر شاه هم اکثر زنان در ظلمت بسر
می بردند و حق هیچ گونه مشارکت را در اجتماع نداشتند. فقط زنان وابسته به خاندان
سلطنتی و برخی از زنان ثروتمند کابل نشین می توانستند در یک موسسه ی نسوان که یک
تجمع کاملا زنانه اشترک می کردند. میرسیم به دوران آخرین پادشاه افغانستان که محمد
ظاهر شاه نام داشت، گام های بعدی در زمینه ی تامین شرایط برای رشد و اشتراک زنان
به عنوان نیمه ی دیگر پیکر جامعه در دوران محمد ظاهر شاه در سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳
برداشته شد.برداشتن حجاب زنان در سال ۱۹۵۹ و متعاقب آن تشکيل « موسسه ی نسوان» که
در حقيقت سازمان رسمی زنان بود، نقطه عطف را در تاريخ نهضت سياسی و اجتماعی کشور
ما تشکيل مي دهد. در این زمان تعدادی از علمای دین از این موضوع معترض شده و به
دیدار داوود خان که در آن دوران صدراعظم افغانستان بود رفتند و اعتراض شان را عليه
اقدامات دولت ابراز نمودند. اما داوود خان در مقابل به اعتراض شان چنین پاسخ داد:
پوشیدن حجاب در جامعه یک مساله ی کاملا داوطلبانه است هر گاه ايشان مسلم بودن
حقانيت چادری و حجاب را در قوانين اسلام پيدا کرده توانستند او اولين کسی خواهد
بود که حجاب را دوباره بر زنان تطبيق خواهد کرد.همچنان در دوران ظاهر شاه برای
اولین بار صدای زنی به نام میرمون پروین از رادیوی افغانستان منتشر شد. در این سالها
زنان بشدت در کنار مردان در جامعه رشد می کردند و در اکثر رشته ها دوشادوش با
مردان همکاری می کردند. در سال ۱۳۵۹ هجری شمسی زنان باری دیگر توانستند بدون حجاب
اجباری به مراسم جشن استقلال بروند و همچنان پس از سپری شدن ۵ سال زنان حق اشتراک
در انتخابات و رای دادن را به دست آوردند.۲ تن از زنان افغانستان برای اولین بار
در کمیته تصوید قانون اساسی ۱۹۶۴ حضور یافتند و ۲ زن دیگر به عنوان سناتوران
انتصابی در شورای ملی به کار آغاز نمودند. اولین نهاد مدنی مستقل از حکومت به نام
حزب دموکراتیک خلق در سال ۱۹۶۵ آغاز به
فعالیت کرد. زنان و مشکلات آنها برای همه طیف های چپ در افغانستان از مسایل اساسی
بود و حزب دموکراتیک خلق در ۱۴ سال زمامداری، وضعیت زنان را حداقل در شهرهای این
کشور دگرگون کرد. تعطیلات بیشتر برای زنان، راننده، معلم و پزشک ، حضور زنان در
ارتش و پلیس ، مشارکت زنان در احزاب سیاسی ، و غیره . اما از زمانی که مجاهدین از
سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ زمامداری دولت را به دست گرفتند وضعیت زنان در جامعه متحول
شد. پوشش زنان کاملا تحت کنترل مجاهدین شد و نقش آنها در جامعه بسیار کمرنگ شد.
زنان در این دوران احساس امنیت را در جامعه از دست داده و اکثرا قربانیان دوران
جنگ مجاهدین را زنان تشکیل دادند زیرا به
تعداد زیادی از زنان و دختران به خصوص در شهر کابل تجاوز صورت گرفت. حضور گروه
مجاهدین در افغانستان دریچه ی برای ظهور گروه تروریستی طالبان شد. از سال ۱۹۹۶ که
دوران سیاه طالبان روی کار آمد نقش زنان در جامعه محو شد و زنان حقوق فردی و
اجتماعی خود را کاملا از دست دادند. پوشش بسیار شدیدتر شد و همه ی زنان مجبور به
پوشیدن چاردی یا " برقع " شدند. دیگر میان زنان باسواد و بی سواد در
جامعه هیچ فرقی وجود نداشت و هزاران موانع و مشکل برای زنان با حکومت این گروه
ترریستی که تمام جهان از آن با خبر اند. در سال ۲۰۰۱ با روی کار آمدن دولت موقت
کرزی با تشکیل نظام جدید، تلاش شد تا به زنان افغان فرصت وامتیازاتی داده شود، که
بسیاری از آن ها از این فرصت توانستند استفاده نمایند و درهای شانس پیشرفت برای
زنان باز شد اما حال مشکل زنان تهدید از سوی گروه های تروریستی و مردان جامعه است.
از سال ۲۰۰۱ تا کنون ۲۰۱۵ که دولت اشرف
غنی و عبدالله روی کار است زنان با مشکلات زیادی در جامعه روبرو هستند. تهدید از
سوی پدر، برادر، شوهر و مردان فامیل شوهر برای حضور در جامعه به عنوان محصل و یا غیره
از درون خانه و همچنان آزار ها و اذیت های خیابانی و پیشنهاد های نا مناسب از سوی
روسای محل کار با اینکه حقوقشان در جامعه نقض شده و امنیت جانی و روحی در جامعه از
ایشان سلب شده اما با این حال هم در این مدت زمان تعداد زیادی از زنان و دختران با
وجود همه ی مشکلات درعرصه ی سیاست، تجارت،
اقتصاد، هنرهای هفت گانه، ورزش رسانه ها، فعالیت های مدنی و غیره رشد چشمگیری
داشته باشند .امروز نهاد های دفاع از حقوق زنان در افغانستان در مقابل فقر، نا
امنی، بی سوادی و فرهنگ ناپسند که در جامعه رواج است مبارزه می کنند، اما با وجود
این هم خشونت علیه زنان در بسیاری از مناطق وجود دارد و نگرانی مدافعین حقوق زنان
در این است که بعد از ۲۰۱۴ چی قانون برا ی زنان تصویب خواهد شد این در حالی است که
زنان افغان در هر رژیم و یا تحول که در افغانستان میاید تنها قشر آسیب دیده هستند .
اسد الله صامت
فعال سیاسی و حقوق زنان
ماهنامه رهائی زن سری سوم شماره سی
و هشتم
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر